• Typ: bocznica stacyjna
• Stacja macierzysta: Treblinka
• Kilometr: 58,700
• Długość bocznicy: ok 5,5km
• Data budowy: pomiędzy 1918 – 1925
• Data zawieszenia obsługi: 1944 r.
• Data rozbiórki: 1944 r.
• Ilość punktów zdawczych: 2
• Obsługa: parowozy serii G7 (pol. Tp2)
• Urządzenia SRK: brak
• Status: rozebrana

Historia:

Okres międzywojenny a szczególnie pierwsze lata po zakończeniu I Wojny Światowej to czas intensywnej odbudowy kraju zniszczonego Wielką Wojną a wcześniej ponad stuleciem niewoli. Jak grzyby po deszczu powstawały w całym kraju tartaki, kopalnie żwiru, kamienia oraz zakłady betoniarskie i zakłady produkcji materiałów budowlanych. Wiele z nich było łączonych bocznicami z odbudowywaną siecią kolejową gdyż w tamtym czasie tylko kolej zapewniała masowy i szybki transport dużych ilości surowca potrzebnego do odbudowy zniszczeń. Wiele z takich bocznic powstało na linii nr 34. To prawdopodobnie w tym czasie powstały 3 bocznice kolejowe do dużych kopalni odkrywkowych żwiru, zlokalizowanych w Przyborowiu, Wólce Okrąglik i Treblince. I mimo, że pierwsza z nich, największa przetrwała do końca XX wieku a ostatnia tylko do roku 1939 to ta w Treblince zapisała się na kartach historii czarnymi statystykami.
Bocznica w Treblince powstała tuż po Wielkiej Wojnie i to zapewne za jej sprawą przystanek został rozbudowany do rangi stacji. Budowa torów dodatkowych była konieczna do obsługi pociągów ze żwirem i kamieniem wyjeżdżających z kopalni zlokalizowanej pomiędzy wsiami Poniatowo i Wólka Okrąglik. Właścicielem kopalni była firma Lubelskie Kopalnie Granitu i Żwiru i dostarczała ona materiały sypkie na jeden wielki plac budowy jakim była wtedy Polska.

II Wojna Światowa przyniosła wydarzenia, o których nikt nigdy nie powinien zapomnieć.
Na przełomie 1940/41 roku, gdy władzę nad żwirownią przejęły władze okupacyjne utworzono tu betoniarnię prowadzącą produkcję na bazie wydobywanego w żwirowni surowca aczkolwiek wojna III Rzeszy z ZSRR sprawiła, że brakowało siły roboczej. Skutkiem tego z inicjatywy starosty Sokołowa Podlaskiego Ernsta Grammsa we wrześniu 1941 r. utworzono tu karny obóz pracy (Der SS- und Polizeiführer im Distrikt Warschau Arbeitslager Treblinka). Jego więźniowie pracowali w pobliskiej kopalni a także na stacji w Małkini oraz przy robotach melioracyjnych w dolinie Bugu.
W lipcu 1942 roku w mniej więcej połowie odległości pomiędzy obozem karnym a miejscem, gdzie bocznica odbijała od linii nr 34 powstał jak się później okazało najbardziej efektywny nazistowski obóz zagłady. SS-Sonderkommando Treblinka bo taka była jego oficjalna nazwa powstał w ramach akcji Reinhardt w dniach 1.06 – 11.07 i już 23 lipca 1942 roku przyjął pierwsze ofiary z likwidowanego Getta Warszawskiego. Dzielił się na strefę administracyjno-mieszkalną, strefę przyjęć oraz strefę zagłady. W tej drugiej powstał tor u długości 300 metrów a w późniejszym czasie rampa i atrapa dworca Treblinka. Były tu okienka z kasami, poczekalnia, zegar ścienny, tablice z fałszywymi rozkładami jazdy czy nawet drogowskazy do najbliższych miejscowości. Na tor przy rampie podstawiano jednorazowo 20 wagonów z ludźmi pochodzenia głównie żydowskiego, którzy po opuszczeniu wagonów przechodzili przez „niby dworzec” na plac transportowy, gdzie byli sortowani. Potem przechodzili już tylko specjalnym korytarzem (nazwanym przez Nazistów Himmelfahrtstraße) do strefy śmierci i komór gazowych, gdzie setki tysięcy straciło życie w straszliwy sposób. Uduszeni spalinami w komorach gazowych.
Początek końca koszmaru zaczął się we wrześniu 1943 roku. Niepowodzenia wojenne na froncie wschodnim oraz rychły koniec akcji Reinhardt przypieczętowały decyzję o likwidacji obozu. We wrześniu i październiku zlikwidowano wszystkie budynki, wieżyczki strażnicze a cały sprzęt i materiały budowlane wywieziono w ponad 100 wagonach towarowych. Opróżnione masowe groby zasypano ludzkim popiołem i obsadzono łubinem. Na miejscu obozu zagłady powstało gospodarstwo rolne. Część więźniów wywieziono do obozu w Sobiborze zaś pozostałych, pracujących przy likwidacji obozu rozstrzelano w lesie nieopodal.
Dużo później, bo 23 lipca 1944 roku zlikwidowany został obóz karny mieszczący się na terenie kopalni. Wszystkich więźniów pochodzenia żydowskiego rozstrzelano natomiast pochodzenia polskiego zwolniono z wyjątkiem 20 osób rozstrzelanych na miejscu. Po ewakuacji obóz spalono niszcząc całą dokumentację.
Po 1945 roku bocznica nigdy nie została odbudowana zaś na miejscu obozów pracy i zagłady powstały monumenty upamiętniające oraz Muzeum Treblinka.

Liczba ofiar obozu pracy Treblinka I – ok 10 000.
Liczba ofiar obozu zagłady Treblinka II – ok 800 000.

Infrastruktura:

Bocznica miała długość około 5,5 kilometrów i zaczynała się w stacji Treblinka obok nastawni wykonawczej Tr1. Biegła równolegle do toru linii nr 34 w kierunku Kosowa Lackiego a w jego kilometrze 61,350 odbijała łukiem w kierunku południowo – zachodnim i przez następne 2 kilometry biegła lasem prosto do żwirowni. Niestety nie zachowały się żadne zdjęcia lotnicze ani plany czy mapy topograficzne ukazujące sam układ torów w kopalni.
W kilometrze 3,500 od bocznicy oddzielała się odnoga do obozu zagłady. Tor o długości ok 300 metrów mieścił 20 wagonów i była przy nim utworzona rampa kolejowa oraz atrapa budynku dworca z pełnym wyposażeniem, będącym wierną kopią tego w Treblince. Teren ten był ogrodzony i strzeżony z wieży wartowniczej zaś wagony były wpychane przed drewnianą bramę.

W kilometrze 4,700 bocznica rozdzielała się na kilka torów załadunkowych kopalni rozchodzących się promieniście. Przy jednym z nich wybudowano kamienną rampę rozładunkową z której korzystała firma betoniarska w czasach funkcjonowania tu obozu pracy.

Na całej długości bocznicy wagony podstawiane były wpychane z Treblinki przez parowóz manewrowy, gdzie przybyły pociąg był dzielony wcześniej na 3 składy wagonów po 20 sztuk każdy. W okresie międzywojennym składy ze żwirem wyciągane z bocznicy trafiały na stację w Treblince, gdzie były łączone i wyprawiane dalej parowozem liniowym. Według Henryka Gawkowskiego, maszynisty obsługującego między innymi bocznicę obozu zagłady parowozami pracującymi na bocznicy była seria Tp2 (w tamtym czasie oznaczona jako pruska G7). (Wywiad z Henrykiem Gawkowskim przeprowadził Claude Lanzmann w roku 1978 podczas tworzenia scenariusza do filmu „Shoah”).

Chronologia wydarzeń:

• Pomiędzy 1918 – 1925 – budowa bocznicy
• 1939 – przejęcie żwirowni przez zarząd niemiecki
• IX 1941 – utworzenie obozu pracy Treblinka I
• VII 1942 – utworzenie obozu zagłady Treblinka II
• X 1943 – likwidacja obozu zagłady Treblinka II
• IX 1944 – likwidacja obozu pracy Treblinka I, likwidacja bocznicy

Lokalizacja bocznicy:

Informacje tu zawarte są napisane w bardzo dużym skrócie na podstawie artykułu zamieszczonego w internetowej encyklopedii Wikipedia oraz na stronach internetowych Muzeum Treblinka i Wirtualny Sztetl.

Źródła: atlaskolejowy.pl, wikipedia.org, muzeumtreblinka.eu, sztetl.org.pl