Żwirownia „Przyborowie”

20.04.2020. Pierwszy rozjazd bocznicy.
  • Typ: bocznica szlakowa
  • Linia macierzysta: 34
  • Kilometr: 22,470
  • Długość bocznicy: ok 1 km
  • Data budowy: 1918 r.
  • Data zawieszenia obsługi: lata 90-te
  • Data rozbiórki: częściowa przed 2010 r.
  • Ilość punktów zdawczych: 1
  • Obsługa: lokomotywy serii 409Da
  • Urządzenia SRK: brak
  • Status: nieczynna, częściowo rozebrana

Historia:

Bocznica w Jelonkach powstała prawdopodobnie tuż po I Wojnie Światowej w czasie, gdy jak grzyby po deszczu pojawiały się tartaki, kopalnie żwiru i kamienia oraz zakłady produkcji materiałów budowlanych. Wiązało się to z zapotrzebowaniem na materiały budowlane do odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych i ponad stulecia niewoli. Krótko po wojnie w miejscowości Trynosy powstała stacja kolejowa nazwana „Jelonki” której podstawową pracą była obsługa bocznicy szlakowej odgałęziającej się od linii do Ostrołęki w okolicy dzisiejszego przystanku osobowego Jelonki. Bocznica ta prowadziła ciasnym łukiem w kierunku północno – wschodnim do wyrobiska jednej z największych w regionie kopalni żwiru, istniejącej tu do dziś.

Mapa schematyczna Kopalni Przyborowie w 1965 roku. geoportal.gov


Tuż przed II Wojną Światową kopalnia pracowała pełną parą i zatrudniała ponad 200 osób. Nawet przejście frontu zatrzymało pracę tylko na krótki czas, bowiem po przejściu pod niemiecki zarząd na polecenie dyrekcji kolei wschodniej (Ostbahn) w Warszawie wznowiono wydobycie żwiru już na początku 1940 roku.
W 1944 roku cały ten obszar został ciężko zbombardowany zaś kopalnia stanęła. Zniszczony przez wycofujących się Niemców sprzęt oraz porozkręcane i wysadzone torowisko zarówno na kopalni jak i torowisko linii do Ostrołęki uniemożliwiało normalną pracę żwirowni, gdyż w tym czasie kolej była jedynym środkiem transportu mogącym masowo transportować takie materiały.
Po odbudowie ze zniszczeń w 1945 roku żwirownia znowu ruszyła pełną parą. Do końca lat 80-tych prężnie się rozwijała znacznie się rozrastając. Zyskała własną szopę dla lokomotyw manewrowych (ruch wewnętrzny obsługiwały lokomotywy serii 409Da), powstało też Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych – betoniarnia nr 7 oraz hotel robotniczy. Jednak nic co dobre nie trwa wiecznie. I tak kryzys ekonomiczny dotknął kolej zaś zmiany ustrojowe uderzyły w gospodarkę skutkiem czego na początku lat 90-tych bocznica zakończyła swoją działalność odcinając żwirownię od transportu kolejowego. Dziś kopalnia działa tylko w niewielkim zakresie, większość wyrobisk zalanych jest wodą zaś bocznica została rozebrana w 2010 roku. Szczątki układu torowego możemy jeszcze odnaleźć w okolicy zdewastowanego hotelu robotniczego.


Infrastruktura:

20.04.2020. Opuszczony hotel pracowniczy Przedsiębiorstwa Robót Kolejowych w Jelonkach.

Bocznica odgałęziała się od linii kolejowej Ostrołęka – Siedlce w kilometrze 22,470 i była bocznicą nieosłanianą od roku 1984. Wcześniej znajdował się tu posterunek bocznicowy. Tor bocznicy odbijał ciasnym łukiem w kierunku północno – wschodnim i po około 400 metrach rozdzielał się na 3 tory z których jeden prowadził na wschodnie wyrobiska, drugi prowadząc przez wyrobisko zachodnie stanowił tor objazdowy zaś trzeci, środkowy tor prowadził prosto w kierunku północnym. 250 metrów dalej znajdowała się grupa rozjazdów a z niej początek brały 3 tory załadunkowe północnego wyrobiska oraz tor prowadzący do szopy. Tam z kolei znajdowały się garaże dla lokomotyw manewrowych serii 409Da oraz budynki administracyjne, warsztaty i magazyny.

Warto także wspomnieć, że w okolicy pierwszego rozjazdu od strony posterunku bocznicowego Jelonki znajduje się pustostan. Jest to piętrowy budynek dawnego hotelu pracowniczego Przedsiębiorstwa Robót Kolejowych w Jelonkach.
Dziś bocznica jest już rozebrana zaś torowisko zakładowe niekompletne i nieprzejezdne choć pod jednym z budynków stoi jeszcze wrak lokomotywy manewrowej.


Lokalizacja bocznicy:


Wyświetl większą mapę

Kopalnia „Przyborowie” dziś:


Galeria:


Źródła: Uchwała nr VI.45.2015 Rady Gminy Wąsewo, bazakolejowa.pl, atlaskolejowy.net

Jelonki

Rok 2010. Budynek nastawni w Jelonkach. Fot. Paweł M.
  • Typ: przystanek osobowy (od 2010 r.)
    – nieosłaniana bocznica szlakowa (1984 – 2010)
    – bocznica szlakowa (1967 – 1984)
    – stacja pośrednia (1917 – 1973)
  • Linia: 34
  • Kilometr: 22,470 (od 1967 r.)
    – 24,100 (do 1973 r.)
  • Data budowy: 1917 r.
  • Data zamknięcia: 1993 r.
  • Odległość od zabudowań: 600 m
  • Peron: ziemny (200m)
  • Zadaszenie: brak
  • Dodatkowa infrastruktura:
    – budynek poczekalni (rozebrany)
  • Stan: nieczynny

Historia:

Jelonki znamy dziś jako przystanek osobowy i bocznicę szlakową. Ale mało kto wie, że pod taką postacią istniały przez dość krótki okres czasu. Większa część historii Jelonek to okres, gdy te były stacją kolejową i to dość sporą.

Jelonki powstały jako stacja kolejowa obsługująca bocznicę żwirowni „Przyborowie” w 1917 roku w obrębie dzisiejszej miejscowości Trynosy. Po I Wojnie Światowej była jedną z najważniejszych stacji na linii nr 34. Przyjmowała pociągi bocznicowe oraz wyprawiała w kraj pociągi ze żwirem potrzebnym do odbudowy kraju. Okres II Wojny Światowej to intensywne wykorzystywanie bocznicy przez okupanta w celu zaopatrzenia frontu wschodniego w materiały budowlane. Po wojnie kolejna odbudowa kraju i intensywna rozbudowa kolei. I tak do końca lat 60-tych gdy zapotrzebowanie na materiały budowlane spadło. W 1967 roku stacja została zamknięta, w 1973 finalnie rozebrana, zaś w okolicy samej żwirowni w roku 1967 powstał przystanek osobowy i odgałęzienie bocznicy znane dzisiaj.
Bocznica była w dalszym ciągu intensywnie wykorzystywana aczkolwiek pociągi bocznicowe jeździły już bezpośrednio do stacji Małkinia.

Stacja kolejowa Jelonki wraz z oddaloną o kilka kilometrów bocznicą żwirowni "Przyborowie" w roku 1944. www.fotopolska.eu
Stacja kolejowa Jelonki wraz z oddaloną o kilka kilometrów bocznicą żwirowni „Przyborowie” w roku 1944. www.fotopolska.eu

Pod koniec lat 80-tych w dobie początku kryzysu PKP zaniechano obsługi bocznicy zaś w roku 2010 całkowicie zdemontowano rozjazdy na posterunku w Jelonkach skutkiem czego bocznica przeszła do historii. Sama żwirownia pracuje do dziś aczkolwiek nie korzysta już z transportu kolejowego.


Infrastruktura:

Stacja kolejowa Jelonki powstała w kilometrze 24,100 linii kolejowej nr 34 w granicach administracyjnych miejscowości Trynosy, przy drodze do Przyborowia. Składała się z jednego toru głównego i dwóch torów głównych dodatkowych. Na południowej głowicy stacji znajdowała się nastawnia prawdopodobnie wykonawcza oraz 2 rozjazdy ręczne. Pomiędzy rozjazdami a semaforem wjazdowym od strony Ostrowi Mazowieckiej ulokowano przejazd kolejowy, niestrzeżony w ciągu drogi lokalnej do Przyborowia.
Północna głowica stacyjna to budynek nastawni dysponującej prawdopodobnie z poczekalnią oraz kasą biletową, jeden peron jednokrawędziowy standardowej długości oraz bocznica do kopalni żwiru biegnąca równolegle wzdłuż toru linii nr 34 aż do jej kilometra 22,470, gdzie odbijała ostrym łukiem w prawo do żwirowni.
Cała stacja obsługiwana była za pomocą rozjazdów ręcznych z semaforami kształtowymi.
W 1967 roku stacja została zamknięta, 6 lat później rozebrana, zaś peron przeniesiony do kilometra 22,470 gdzie utworzono posterunek bocznicy szlakowej. Wybudowano peron jednokrawędziowy o długości 200 metrów, szerokości 3 metrów i wysokości 30 cm a na nim duży budynek nastawni z poczekalnią, kasą biletową i towarową. Obok nastawni rozjazdem nr 1 oddzielał się tor bocznicy do żwirowni posiadający kozła oporowego. Posterunek posiadał semafory świetlne oraz obsługę miejscową. Po modernizacji w 1984 roku stał się nieosłanianą bocznicą szlakową, zaś semafory świetlne zostały usunięte a obsługa miejscowa zawieszona. Pieczę nad bocznicą przejęła stacja Ostrów Mazowiecka skąd drużyna trakcyjna pociągu jadącego do Przyborowia pobierała klucze do rozjazdów i wykolejenicy. W 2010 roku rozjazdy zostały usunięte zaś w 2015 roku budynek nastawni rozebrany. Dziś po posterunku w Jelonkach pozostał już tylko zarośnięty peron.


Dane podstawowe:

Lata 1917 – 1968:
  • Typ: stacja pośrednia
  • Linia: 34
  • Kilometr: 24,100
  • Data budowy: 1917 r.
  • Data zamknięcia: 1968 r.
  • Semafory: kształtowe
  • Rozjazdy: ręczne
  • Ilość torów: 3
  • Ilość bocznic: 1
  • Perony: 1
  • Budynek dworca: rozebrany
  • Budynki nastawni: rozebrane
  • Dodatkowa infrastruktura: brak inf.
  • Odległość od centrum miejscowości: 500 m
  • Status: rozebrana
Po 1967 roku:
  • Typ: przystanek osobowy, bocznica szlakowa
  • Linia: 34
  • Kilometr: 22,470
  • Data budowy: 1967 r.
  • Data zamknięcia: 1993 r.
  • Odległość od zabudowań: 600 m
  • Peron: ziemny (200m)
  • Zadaszenie: brak
  • Dodatkowa infrastruktura:
    – budynek poczekalni (rozebrany)
  • Stan: nieczynny

Chronologia wydarzeń:

  • 1917 – budowa stacji
  • 1967 – zamknięcie stacji
    – budowa przystanku i bocznicy szlakowej
  • 1984 – likwidacja semaforów świetlnych
  • 1993 – zamknięcie bocznicy
  • 2010 – demontaż bocznicy
  • 2015 – rozbiórka budynku nastawni

Chronologia nazw:

  • 1917 – 1952 – Jelonki
  • 1952 – 1953 – Trynosy
  • 1953 – 1967 – Jelonki
  • Od 1967 do dziś – Jelonki

Lokalizacja stacji:


Wyświetl większą mapę

Lokalizacja bocznicy szlakowej i przystanku osobowego:


Wyświetl większą mapę

Galeria:


Ciekawostki:

  • Ostatni planowy pociąg osobowy mający postój w Jelonkach zatrzymał się tu dnia 31.03.1993 roku o godzinie 21:15 i był to osobowy nr 70223 relacji Ostrołęka – Małkinia.

Źródła: atlaskolejowy.net, bazakolejowa.pl, fotopolska.eu, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego.